bootblack написал(а):Eric van de Beek wrote:
I do not care much about eyewitness reports. The observations and memories of people are very unreliable. Even with four people witnessing a traffic accident, often each of them tells the police a different story within minutes after the accident.
Because no one wants to find out details from eyewitnesses (where exactly he was and from what angle he observed, looked directly in the direction of the disaster and saw the beginning, or stood with his back and reacted to the sound), just like in the history of MH17 - they take what is profitable, the rest declared fiction.
No eyewitness or expert was interviewed by the judges during the public court sessions. Recently Pulatov's lawyer Boudewijn van Eijck crtiticized this:
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achter … ~b92b300e/
The article is put behind a paywall. Below you can find the complete interview in Dutch:
volkskrant.nl
Advocaat MH17-verdachte: ‘Als het om waarheidsvinding gaat functioneert ons rechtssysteem niet optimaal’
Elsbeth Stoker en Menno van Dongen1 april 2023, 05:00
Boudewijn van Eijck begon in 2020 aan een ‘mission impossible’, als strafpleiter stond hij MH17-verdachte Oleg Poelatov bij. En hoewel zijn cliënt is vrijgesproken, is hij niet tevreden over het vonnis. ‘Het bevat nog niet de waarheid over de ramp.’
Het is eind februari 2022 als strafrechtadvocaat Boudewijn van Eijck zich realiseert dat hij binnen een paar dagen ‘vijand nummer één in Nederland’ zou kunnen worden. In de maanden ervoor is hij samen met zijn collega Sabine ten Doesschate bezig geweest met het schrijven van hun langste pleidooi ooit: in 1.400 pagina’s hopen ze de rechters ervan te overtuigen dat hun cliënt, de Russische oud-militair Oleg Poelatov, niet verantwoordelijk is voor het neerschieten van vlucht MH17 op 17 juli 2014.
Maar nu, enkele dagen nadat Rusland Oekraïne is binnengevallen, vraagt de raadsman zich voor het eerst in zijn 35-jarige loopbaan als strafpleiter hardop af: kunnen we nog wel doorgaan?
Sinds de invasie worden Van Eijck (60) en Ten Doesschate (42) met argusogen bekeken door vakgenoten. Zo belt het Advocatenblad hen met de vraag: ‘We nemen aan dat jullie de verdediging neerleggen?’ Meerdere advocaten dringen erop aan dat ze een oproep ondertekenen om Russische cliënten te laten vallen. ‘De druk werd heel hoog’, volgens Van Eijck. ‘Maar wij weigerden.’
Over de auteurs
Menno van Dongen is verslaggever van de Volkskrant op het gebied van criminaliteit, politie en justitie. Elsbeth Stoker verslaat als regioverslaggever ontwikkelingen in Amsterdam en omstreken. Eerder schreef ze veel over politie, justitie en criminaliteit.
Het resulteert in onbegrip, van veiligheidsadviseurs krijgen ze het advies extra oplettend te zijn en zijn collega Ten Doesschate krijgt per mail onder meer het verwijt een NSB’er te zijn.
Onveilig heeft hij zich niet gevoeld, zegt Van Eijck achteraf. ‘Maar het was wel een van de meest gecompliceerde weken van mijn loopbaan. Het MH17-proces werd door de vreselijke Russische invasie extra beladen: de ramp in 2014 werd gezien als voorbode van de oorlog in 2022. Een slechter moment om ons pleidooi te beginnen was niet denkbaar. Ik voelde me ineens niet meer vrij om argumenten naar voren te brengen. Ga maar eens in zo’n strafzaak – die via een livestream door de hele wereld te volgen is – bepleiten dat het door Oekraïne aangeleverde bewijs onbetrouwbaar is en dat de Oekraïense geheime dienst een heel slechte reputatie heeft.’
Toch besloten jullie door te gaan.
‘Onze cliënt had ook recht op een eerlijk proces. Bij aanvang van ons pleidooi op 7 maart vorig jaar hebben we daarom een statement voorgelezen waarin we, op persoonlijke titel, ons afgrijzen over de oorlog kenbaar hebben gemaakt en afstand namen van het Russische regime. We verdedigden de man, niet de staat.’
Boudewijn van Eijck: ‘Er zitten nog te veel gaten in het dossier.’ Beeld Jiri Büller
Boudewijn van Eijck: ‘Er zitten nog te veel gaten in het dossier.’Beeld Jiri Büller
Van Eijck zit in het café van de Rotterdamse bioscoop Kino, met voor zich op tafel een 76 pagina’s tellende samenvatting van het MH17-vonnis. Door hemzelf gemaakt en voorzien van commentaar. Want hoewel zijn cliënt als enige van de vier verdachten in november is vrijgesproken door de Haagse rechtbank, ‘bevat dit vonnis nog niet de waarheid over de ramp’, zegt hij. ‘Er zitten nog te veel gaten in het dossier.’
Voor het eerst sinds de uitspraak in het MH17-proces doet Van Eijck zijn verhaal ‘over deze onmogelijke zaak, deze mission impossible’. Het wordt meteen zijn laatste interview als strafpleiter. Binnenkort stopt de medeoprichter van het Rotterdamse Sjöcrona Van Stigt, ‘het grootste strafrechtkantoor van Nederland’. Hij begint aan zijn tweede carrière, als documentairemaker – een langgekoesterde wens.
Het interview is in Kino, omdat daar in februari zijn eerste documentaire draaide: Amore Infinito, over de Ronde van Italië wielerkoers van 2019. De wens om documentairemaker te worden komt niet uit het niets. Hij volgt al jaren in zijn vrije tijd filmcursussen en -opleidingen, waar hem is verzekerd dat hij ‘meer dan een veredelde amateurfilmer’ is. Vaak heeft Van Eijck ‘een cameraatje’ bij zich, en al acht jaar overweegt hij de definitieve overstap.
Het MH17-proces, zijn laatste grote zaak, gaf de doorslag. ‘Toen Sabine en ik hieraan begonnen, vroegen verschillende documentairemakers of ze ons mochten volgen. We hebben ja gezegd tegen Bernard Krikke. Drie jaar heeft hij met ons meegelopen, en ik heb zelf ook het nodige gefilmd. Bijvoorbeeld als we in Moskou waren bij onze cliënt, omdat Bernard dan niet mee kon. Toen heb ik eens te meer gezien hoe leuk het maken van een documentaire is.’
Als de raadsman praat over filmen, wielrennen of Feyenoord, schitteren zijn ogen. Wanneer hij over de advocatuur vertelt, oogt hij bedachtzamer en formuleert hij zorgvuldiger. Het vak gaat hij niet missen. Want, stelt hij, voor een strafpleiter is het steeds moeilijker geworden om je werk goed te doen. ‘En als het telkens minder, minder wordt, zeg ik: ja jongens, zoek het maar uit.’
Waarom noemt u het proces een mission impossible?
‘Ik dacht vooraf: ik heb veel ervaring, ik kan het wel een beetje inschatten. Maar eigenlijk wisten we niet waar we aan begonnen.’
In november 2019 werd Van Eijck door Elena Koetina, Poelatovs Russische advocaat, gemaild met de vraag of zijn kantoor interesse zou hebben. ‘Eerst vraag je je af: is dit serieus? Maar na even googlen mailde ik haar dat we ervoor openstonden.’
Als Koetina twee maanden later naar Nederland komt voor gesprekken ‘bij een stuk of tien advocatenkantoren’ krijgt Van Eijck al snel te horen dat Poelatov voor hen kiest. Even is hij blij. ‘Want in strafrechtelijk opzicht is de MH17-zaak een van de interessantste strafzaken die je als advocaat kunt doen, het is juridisch complex en er zitten veel technische aspecten aan deze zaak.’ Zo doken hij en Ten Doesschate in de vraag of het vliegtuig wel of niet door een Buk-raket was neergehaald en wat de afvuurlocatie van zo’n raket geweest zou kunnen zijn.
Wanneer verdween de blijdschap?
‘Wat ons ontzettend heeft gestoord is dat de zitting op 9 maart, nog geen twee maanden later, al begon. Er waren honderden journalisten, de wereld keek mee via een livestream. Dat maakte het heel beladen. Zeker toen de namen van alle 298 slachtoffers van MH17 werden voorgelezen door de officier van justitie.
Boudewijn van Eijck tijdens het MH17-proces. Beeld Piroschka van de Wouw / ANP
Boudewijn van Eijck tijdens het MH17-proces.Beeld Piroschka van de Wouw / ANP
‘Het viel niet mee om daarna onze vinger op te steken, als advocaat, en te zeggen: sorry, maar willen meer tijd. We hadden nog niet eens een heel strafdossier, alleen een kleine samenvatting. Ook al werkten we in het begin met een team van acht, negen mensen aan deze zaak, je hebt anderhalf jaar nodig om zo’n dossier goed in de vingers te krijgen. Maar wat we ook zeiden, het hielp niet.’
Had u dat niet kunnen voorzien? Tot januari 2020 leek het erop dat geen enkele verdachte zich door een advocaat zou laten vertegenwoordigen. De zittingsdagen waren allang gepland.
‘We hadden echt meer flexibiliteit verwacht. Zeker omdat we door corona niet konden reizen, en om veiligheidsredenen geen gesprekken mochten voeren via Zoom – we werkten op een laptop zonder internet.
‘Er stond zo’n druk op deze zaak dat voldoende uitstel onmogelijk bleek. Ook omdat het OM vond: het mag niet te lang duren voordat er duidelijkheid komt voor de nabestaanden. Ze noemden sommige van onze verzoeken voor aanvullend onderzoek daarom zelfs ‘pijnlijk’ voor hen. Dat vonden wij ongepast.’
Eind 2020 werd Sabine ten Doesschate tijdens een pauze door een nabestaande aangesproken, bij de wc’s. Die vrouw zei moeite te hebben met jullie rol, als advocaten. Uw collega was zo ‘van de leg’ dat u haar even verving. U verweet het OM toen dat het zich schuldig maakte aan opruiend gedrag.
‘De officieren suggereerden een aantal keer dat wij complotdenkers waren, terwijl we juist zo nuchter als de pest zijn. En ze reageerden soms denigrerend op verzoeken. We wilden bijvoorbeeld de verklaring van een ex-piloot toevoegen aan het dossier, omdat hij aanwijzingen had dat MH17 was neergehaald door een gevechtsvliegtuig. Zijn verklaring telde 45 pagina’s, hadden we gezegd. Daarop reageerde een officier met de opmerking: ‘Zoveel bladzijden heeft de handleiding van een Singer 7105-naaimachine ook en dat lijkt ons geen reden om die aan het dossier toe te voegen.’
U heeft ook gezegd dat het OM zich liet leiden door maatschappelijke vergeldingsdrang, dat er een klimaat werd gecreëerd waarin een andere gedachte over de ramp niet werd aanvaard.
‘Ja, het onderzoek is met oogkleppen op gedaan. Heel Nederland, tot premier Rutte aan toe, dacht vervolgens allang te weten dat MH17 was neergehaald met een Russische Buk-raket, vanaf een landbouwveld bij Pervomajski. Want dat had het internationale Joint Investigation Team (JIT) bekendgemaakt op een persconferentie in 2019, dat was te zien op tv en stond in de krant. Maar daarmee was het nog niet waar.’
Dat is een stelling die bij veel nabestaanden voor de nodige wrevel zal zorgen. Want meteen na de ramp in 2014 werden zij, naast het verlies van hun geliefden, geconfronteerd met een strijd om de waarheid. Oekraïne lekte geluidsopnames waaruit bleek dat het separatistenleger het vliegtuig uit de lucht had geschoten. Rusland verspreidde theorieën waarin Oekraïne de schuldige was.
Voor veel nabestaanden is het vonnis van de Haagse rechtbank daarom extra belangrijk: het bepaalt hoe de MH17-ramp de geschiedenisboeken ingaat.
En u zegt dus: dit vonnis bevat nog niet de waarheid over het neerschieten van vlucht MH17?
‘Het is niet mijn bedoeling de nabestaanden te kwetsen, dus ik kies mijn woorden met zorg. Maar ik wil niet eeuwig mijn mening voor me houden.’
Het probleem, stelt Van Eijck, is bovendien groter dan alleen in deze strafzaak. Het is een trend die volgens hem al jaren aan de gang is, en in zijn ogen in de omvangrijke MH17-zaak nogmaals werd bevestigd. ‘Als het om waarheidsvinding gaat functioneert ons rechtssysteem niet optimaal.’
Dat komt met name ‘doordat veel rechters oordelen op basis van een papieren dossier, terwijl al vaak is gebleken dat woorden op papier anders zijn weergegeven dan een getuige het bedoelde’. De meeste getuigen doen hun verhaal bij de politie of de rechter-commissaris, die het resultaat in een proces-verbaal aan de rechters aanleveren. ‘In het MH17-proces hebben de rechters geen enkele getuige of deskundige zelf gesproken. Geen enkele. Ik vind dat ongelooflijk, ik zou dan geen oordeel durven vellen.’
‘Daar komt bij dat advocaten steeds minder getuigen mogen horen, en vaak worden beperkt in het onderwerp waarover ze vragen mogen stellen. Dat komt doordat de werkdruk groot is en er weinig tijd is’, zegt hij terwijl hij door zijn samenvatting bladert, op zoek naar cijfers om zijn stelling te onderbouwen.
‘Hier heb ik ze. In de MH17-zaak hebben wij de rechters verzocht om 255 getuigen en deskundigen te horen. Slechts 27 verzoeken zijn toegewezen, ruim 10 procent. In veertien gevallen ging het om een deskundige. De anderen waren direct betrokkenen, van wie er acht onvindbaar waren of weigerden te verklaren. Vijf mensen mochten we beperkt ondervragen. Vier van hen schriftelijk.
‘De vijfde was M58, een Rus die vrijwillig meestreed in het rebellenleger. We mochten hem via een liveverbinding vragen stellen. M58 zat vermomd op een onbekende locatie, met een tolk en een rechter-commissaris. De laatste beoordeelde per antwoord of het zijn veiligheid zou schaden, en of wij het mochten horen. Het was verschrikkelijk. Zo kan je niet adequaat doorvragen.’
Het MH17-proces telde 68 zittingsdagen, het dossier bestaat uit 65 duizend pagina’s, elk vonnis is zo’n 150 pagina’s lang. Volgens de rechtbank is er een overweldigende hoeveelheid bewijs waaruit blijkt dat MH17 is neergehaald door een Russische Buk-installatie, afgevuurd door de separatisten. Veel deskundigen delen dit oordeel.
‘Ik heb enorm veel respect voor hoe de rechters de belangen van alle partijen hebben gemanaged, ze hebben ruim de tijd genomen voor het vonnis en sommige punten uitgebreid gemotiveerd. Dat neemt niet weg dat wij te veel beknot zijn. Wij hebben alternatieve scenario’s, bijvoorbeeld of de raket afkomstig was van de Oekraïense strijdkrachten, onvoldoende kunnen onderzoeken.’
Het internationale Joint Investigation Team heeft uitgebreid onderzoek gedaan, net als de Onderzoeksraad voor de Veiligheid en Bellingcat. Allemaal komen ze tot vergelijkbare conclusies.
‘Als je het vonnis leest, als leek, denk je: zo is het gegaan. Maar Sabine en ik kennen het hele strafdossier, wij weten waar de vraagtekens zitten. Daar zijn de rechters weinig op ingegaan, uit het vonnis leid ik af dat ze vanaf het begin overtuigd waren van het scenario van het OM en het JIT.’
De rechters beklemtoonden tijdens het proces keer op keer dat hun oordeel nog niet vaststond.
‘Dat zeiden ze, ja.’
Waaruit blijkt dan dat hun oordeel over de oorzaak van de ramp al vaststond?
‘Er zijn bijvoorbeeld een hoop getuigen, die ook door het JIT zijn gehoord, die zeggen: we hebben in de buurt van MH17 een gevechtsvliegtuig gezien. De rechtbank zegt: op radarbeelden is dat niet te zien, dus het scenario dat MH17 door een gevechtsvliegtuig neergeschoten is, sluiten we uit. Maar deskundigen zeggen: die radarbeelden zijn te diffuus om conclusies te trekken. Wij hebben gevraagd om nader onderzoek naar die beelden, maar dat is afgewezen. Zo ging het vaker: de rechtbank gebruikt verklaringen als bewijs waarover wij tevergeefs hebben gezegd: er is extra onderzoek nodig. Als de spelregels op die manier worden toegepast, is er geen sprake van een eerlijk proces.’
Dat is forse kritiek, die de kern van rechtspraak raakt.
‘Ik noem het liever een observatie.’
Boudewijn van Eijck: ‘We verdedigden de man, niet de staat.’ Beeld Jiri Büller
Boudewijn van Eijck: ‘We verdedigden de man, niet de staat.’Beeld Jiri Büller
Uw verdedigingsstrategie sloot aan bij het Russische verhaal dat er slechts Russische vrijwilligers bij het separatistenleger in Oost-Oekraïne actief waren en dat MH17 niet door een Russische Buk-raket is neergeschoten. In hoeverre was u vrij om uw strategie te bepalen?
‘Honderd procent. We waren geen verlengstuk van de Russen, we hebben de strategie bepaald, in overleg met onze cliënt. Wij hadden de regie.’
U werd betaald door een Russische stichting.
‘Ja, een stichting die zorgt dat Russische ingezetenen die in het buitenland in een netelige situatie terechtkomen fatsoenlijke rechtsbijstand krijgen. Ze hebben zich nooit met ons bemoeid.’
Wie zaten erachter?
‘Voor zover mogelijk hebben we dat uitgezocht, we hebben bijvoorbeeld de accountant van de stichting gesproken. Het geld was afkomstig van particulieren of bedrijven. Vanwege ons beroepsgeheim kunnen we niet meer zeggen, maar ze staan niet op de sanctielijst.’
Tien keer reisden Van Eijck en Ten Doesschate tijdens het proces naar Moskou om met hun cliënt te overleggen. De eerste keer was in februari 2020, een maand voordat de strafzaak begon. Voorafgaand werden ze door veiligheidsadviseurs gewaarschuwd dat ze mogelijk afgeluisterd zouden worden, en dat ze hun laptops beter in sealbags konden doen, zodat er geen zenders in konden worden gestopt.
Maar, beklemtoont Van Eijck, ze hebben er geen rare dingen meegemaakt. Al was de eerste ontmoeting met Poelatov wat ongemakkelijk. ‘Wij werden bij ons hotelletje opgepikt door mevrouw Koetina. We stapten in de auto en zaten opeens naast Poelatov. Iemand die we alleen van tv kenden, met wie we niet konden praten omdat hij alleen Russisch spreekt.’
Hij omschrijft Poelatov als een militair pur sang, ‘met gemillimeterd haar en kleding in camouflagekleuren, die tijdens de eerste ontmoeting terughoudend is’. Dat is niet vreemd, vindt de raadsman. Toen het OM op 19 juni 2019 bekendmaakte dat Poelatov vervolgd zou worden voor de moord op 298 mensen, wist de verdachte nog van niets en lag hij in het ziekenhuis. Daarna zou Poelatov nauwelijks over straat gedurfd hebben. ‘Als zeven maanden later twee advocaten langskomen uit het land dat jou aanklaagt, duurt het wel even voordat het ijs gebroken is.’
Zelf naar Nederland reizen wil Poelatov niet, omdat hij dan gearresteerd zou worden. Maar als enige van de vier verdachten wil hij wel zijn kant van het verhaal vertellen. Tijdens een van hun reizen naar Moskou filmt Van Eijck zijn cliënt terwijl Poelatov vragen beantwoordt en medeleven aan de nabestaanden betuigt.
Volgens het OM was Poelatov betrokken bij de aanvoer en bewaking van de raketinstallatie op de dag van de ramp. Hij en drie anderen zouden het neerhalen van het vliegtuig hebben ‘geïnitieerd, georganiseerd en gefaciliteerd’.
Poelatov bestrijdt dat. Volgens hem beschikten de rebellen niet over een functionerende Buk-raket. Afgeluisterde gesprekken waarin hierover werd gesproken, moeten volgens hem met een korreltje zout worden genomen: ze waren bedoeld om de meeluisterende vijand te misleiden. En mocht er wel een Buk-installatie in het rebellengebied zijn geweest, dan was Poelatov, die een leidinggevende functie had, daarvan niet op de hoogte, zegt hij.
Geloofde u uw cliënt?
‘Ik heb nooit getwijfeld aan zijn betrouwbaarheid.’
Hoewel de rechtbank veel verklaringen van Poelatov terzijde schuift, wordt hij uiteindelijk vrijgesproken. Uit het dossier blijkt niet dat hij een rol van betekenis heeft gespeeld op de dag van de ramp.
Hadden jullie vrijspraak verwacht?
‘Ik vond het de enige mogelijkheid. Maar dat neemt niet weg dat je zo’n dag zenuwachtig in de zaal zit. Ik ben competitief, en wil winnen. Toen de rechter zei dat Poelatov werd vrijgesproken, wilde ik eigenlijk op een stoel gaan staan en juichen. Maar goed, dat doe je natuurlijk niet.
‘Dus we hebben het vonnis in stilte aangehoord. Nadien kwam een nabestaande met betraande ogen naar ons toe, hij feliciteerde en bedankte ons. Hoewel veel nabestaanden het niet altijd prettig vonden wat we zeiden, zei hij dat het dankzij ons geen spookproces is geworden, met alleen rechters en officieren van justitie.’
Dat moment, zegt Van Eijck, heeft veel indruk gemaakt. Via de Russische advocaat Koetina horen ze dat Poelatov ook tevreden is met de uitspraak. Maar van hem persoonlijk hebben ze sindsdien niets meer gehoord. ‘Dat klinkt gek, maar het is oorlog en hij spreekt echt geen woord Engels.’
Als u vooraf had geweten hoe deze zaak zou lopen, zou u er dan aan zijn begonnen?
Stilte. ‘Ik zeg in ieder geval niet volmondig ja.’
Er komt geen hoger beroep, dus de weg is vrij om documentairemaker te worden. Heeft u al plannen?
Hij begint te lachen: ‘Ik heb nu goede contacten in het wielrennen. En ik heb ook nog wel een paar crimezaken op het oog.’
Отредактировано Eric van de Beek (2023-04-19 17:30:35)
